Trudności w czytaniu i pisaniu

Podstawowe objawy w trudności w czytaniu ujawniają się w:

• Jego tempie (trudność ujawnia się wtedy, gdy tempo czytania jest niższe o jedną do dwóch klas w stosunku do klasy, do której uczęszcza- J. Kostrzewski) 

• Technice - chodzi tu o kłopoty podczas stosowania strategii fonologicznej, czyli czytania techniką głoskowania. Gdy uczeń przy dekodowaniu poszczególnych elementów wyrazu (liter) nie popełnia błędów, natomiast czyni to dopiero podczas próby syntezy wyrazu, bądź kiedy wprawdzie nie popełnia błędów, ale bardzo długo trwa zarówno rozdzielenie, jak i scalanie wyrazu, to należy domniemywać, że ma trudności z analizą i syntezą językową, bądź nie nastąpiła jeszcze automatyzacja tych umiejętności.

• Rodzaju i liczbie popełnianych błędów:

mylenie liter o zbliżonym obrazie graficznym (m-n, r-n, a-o, o-c, l-t, ł-t)

rotacje (inwersja statyczna)- mylenie liter o podobnym kształcie, a odmiennym kierunku

w stosunku do liniatury (p-d, p-b, d-b, n-u, m-w)

zamiana liter, których głoski są podobne pod względem brzmieniowym (b-p, d-t, k-g, s-sz, l-r,)

inwersje dynamiczne- przestawianie, zmiana kolejności liter, sylab, wyrazów (od-do)

elizje- pomijanie, redukcja liter, sylab, wyrazu, całego wersu

agramatyzmy- zamiana wyrazu na inny, zmyślanie w wyniku dodania liter, sylab, zmiany końcówki bądź cząstki początkowej lub zmiana na zupełnie nowy wyraz

regresje- cofanie się i powtarzanie już raz przeczytanych liter, sylab, wyrazów, całego wersu.

Owe błędy związane są z problemami na poziomie dekodowania. Wzrastająca ich liczba powoduje spowolnienie procesu automatyzacji czynności i jest objawem występowania trudności. Z niej bowiem wypływają zależności w odniesieniu do tempa, techniki czytania oraz rozumienia czytanej treści.

• Rozumienie - Specyfika polega na braku rozumienia mimo sprawnej techniki dekodowania. Nie występują tu trudności na poziomie nadawania znaczenia strukturalnym elementom wyrazu, ale problemy w uchwyceniu semantycznej płaszczyzny całej treści. Zważywszy, że rozumienie jest podstawowym celem czytania jako jednej z form komunikacji, jego brak stanowi ważny objaw trudności w nauce tej umiejętności.
   

Trudności w pisaniu - określane są na podstawie jego poprawności.

Wskaźniki niepoprawności pisma wyrażają się:

• w popełnianiu błędów na poziomie dekodowania poszczególnych elementów wyrazu:

1. mylenie litero podobnych kształtach (u-w, o-a-ą, e-c, l-t-ł, k-h,)
2. rotacje(inwersje statyczne)- mylenie liter o podobnych kształtach, a odmiennym kierunku
   w stosunku do liniatury (p-b-d-g, m-w-n-u,)
3. mylenie liter dźwiękopodobnych(d-t, w-f, g-k, b-p, s-sz-ś, s-c,)
4. inwersja dynamiczna- przestawianie zamiana kolejności liter, sylab, wyrazów
5. elizje- opuszczanie liter, sylab, wyrazów
6. dodawanie liter, sylab, wyrazów
7. persewersja- powtarzanie tych samych liter, sylab, wyrazów
8. kontaminacje- tworzenie nowych wyrazów ze skrzyżowania fragmentów dwóch wyrazów
9. asocjacje- łączenie w całość przyimków z rzeczownikami
10. dysocjacje- nieuzasadnione przenoszeniem rozdzielenie wyrazu
11. agramatyzmy(regionalizmy)
12. zlepki liter, wyrazy bezsensowne
13. litery zwierciadlane, pismo lustrzane

• w strukturalnej warstwie ortograficznej,polegającej na nie respektowaniu zbioru zasad i przepisów poprawnej pisowni
  1. mylenie (i-j)
  2. mylenie (ś-si,  ć-ci, ź-zi, ń-ni, dź-di)
  3. mylenie samogłosek nosowych (ą, ę z o,e lub z on, om, en, em, oł, eł)
  4. pomijanie utraty dźwięczności lub udźwięcznianie spółgłosek w środku czy na końcu wyrazu
  5. nieuwzględnianie zasad: pisownia łączna i rozdzielna, używanie wielkich liter, dzielenie wyrazów, użycie znaków pisarskich

• zbyt niskim poziomie graficznym pisma

Jako wskaźnik trudności stwierdzamy wówczas, gdy nie realizuje ono podstawowej funkcji komunikacyjnej, a dla piszącego ze względu na trudność w jego odtwarzaniu przestaje być narzędziem zdobywania wiedzy